Bezpieczeństwo Polski na przestrzeni dziejów:
Polska za Bolesława Chrobrego
Funkcje policyjne (komes pałacowy, mincerz, namiestnicy, kasztelanowie, justycjariusze),
Komes pałacowy – realizowała zadania dotyczące bezpieczeństwa w bezpośrednim otoczeniu księcia (gdy przestępstwa dopuszczały się osoby z najbliższego otoczenia księcia,
Mincerz odpowiadał za mennicę państwową dodatkowo ściągali daniny i cła natomiast funkcje policyjno–śledcze ściąganie i karanie fałszerzy monet i naruszając system zarządzania sprawami skarbowymi pierwowzór policjanta skarbowego.
Polska za Bolesława Krzywoustego
Powstały specjalne organy lub powoływano pojedynczych funkcjonariuszy pełniących obowiązki stróżów porządku w ośrodkach miejskich:
Tłumacz – znajomość języków obcych,
Instygator miejski - urzędnik policji sądowej czuwał nad prawidłowym przebiegiem sesji. Ponadto instygator przeprowadzał wstępne śledztwo i doprowadzał do urzędu miejskiego ustalonych sprawców przestępstw,
Straż i milicja - pierwowzorem były organizacje bractw kurkowych.
Skutki rozbicia dzielnicowego:
Słaba obronność państwa ,
Walki wewnętrzne, wyniszczenie dzielnic, upadek gospodarczy,
Wzrost znaczenia duchowieństwa i możnych,
Rozdrobnienie dzielnic właściwych na mniejsze,
Sprowadzenie krzyżaków,
Uniezależnienie się pomorza gdańskiego które zostało zajęte przez krzyżaków 1308,
Uniezależnienie się pomorza zachodniego,
Najazdy Mongołów bitwa pod Legnicą 1241 porażka wojsk polskich.
Polska za Kazimierza Wielkiego
Powstał wtedy urząd starosty.
Starosta – pełnił funkcję zastępcy księcia w prowincji wykonywał zadania wojskowe. Organizował miejscowe rycerstwo do udziału w wojnach
W zakresie kompetencji policyjnych dysponował:
Posiadał własne sądy,
Podstarości – wykonywanie wyroków sądów grodzkich.
Skutki związku Polski z Litwą
Na szczeblu centralnym funkcje policyjne wykonywał marszałek. Stał się najważniejszym urzędnikiem w najbliższym otoczeni króla.
Od 1409 roku używa tytułu marszałek korony był odpowiedzialny za bezpieczeństwo osobiste monarchy i porządek pub w jego otoczeniu powierzono mu uprawienia sądowe . dysponował sądem marszałkowskim który w miejscu pobytu króla i w odległości mili wokół orzekał kary zarówno za przestępstwa pospolite jak i polityczne.
Co więcej:
- Marszałek nadworny zastępca marszałka koronnego
- Na szczeblu lokalnym starosta
- Hutman ratuszowy nadzorował przestrzeganie praw miejskich
- Instygator najwyższy prokurator państwa w imieniu króla przestępstwa popełnianie przeciw państwu oraz jego interesom majątkowym
- Sądy wójtowsko - ławnicze
- Kat
Przyczyny upadku RP
Wewnętrzne:
Długoletnie powstrzymywanie od reform,
Próby radykalnej reformy państwa,
Liczne zdrady i przekładanie własnych korzyści nad państwowymi,
Słabość gospodarcza i militarna.
W 1775 r z sugestią ambasadora rod powołano rade nieustającej wśród nich departament policji nadzorem objęto instytucje policyjne w miastach królewskich
Aktywność departamentu skupiała się na następujących sprawach:
Polityka finansowa miast,
Ochrona porządku i bezpieczeństwa publicznego,
Ochrona zdrowia mieszkańców miast,
Kontrola stanu sanitarnego,
Ochrona przeciwpożarowa,
Planowanie urbanistyczne i architektoniczne.
Radę rozwiązano w styczniu 1789 roku
We wszystkich miastach umieszczono wydziały policji i komisarzy
Zgodnie z konstytucją utworzono nowy centralny organ władzy wykonawczej – straż praw składa się ona z króla 5 ministrów.
W czasie obrad sejmu 4-letniego w 1792 r utworzono komisję policji obojga narodów
Kompetencje:
Nadzów nad cudzoziemcami ustanowienie jednego systemu miar i wag
Nadzór nad więziennictwem
Walka z przestępczością kryminalną, prostytucją, żebractwem
Zapewnienie dostępu do podstawowych produktów żywnościowych
Udzielanie pomocy w czasie klęsk żywiołowych
Bezpieczeństwo wewnętrzne w powstaniu kościuszkowskim
· Powstała rada najwyższa narodowa,
· Kompetencje policji rozdzielono na 3 wydziały:
a) Porządku,
b) Bezpieczeństwa,
c) Sprawiedliwości.
- Najbardziej policyjnym był wydział bezpieczeństwa,
- Policja – 400 os korpus policji,
- Milicja – obrona zewnętrzna i wewnętrzna miasta Warszawa.
W księstwie warszawskim – wzorzec francuski – wyodrębniono resort policji i spraw wewnętrznych
Do zadań należało:
- Zapobieganie i zwalczanie przestępstw pospolitych, buntów, rozruchów miejscowej ludności
- Kontrola ruchu osobowego, wystawianie paszportów
- Zapobieganie pożarom i klęskom żywiołowym
- Cenzury prasy i publikacji
- Nadzór nad więziennictwem
Departament – prefekt, podporządkowano mu komisarzy policji
Izby powiatowe wykonawcze – podprefekt.
Królestwo Polskie – konstytucja podporządkowana radzie admin – 5 komisji pozarządowych tym spraw wewnętrznych i politycznych.
Zadania:
a) Zaprowadzenie i utrzymanie porządku publicznego
b) Dbałość o spokój publiczny, wolności obywateli oraz własność prywatnych
c) Dbałość o stan dróg
W październiku 1816 r car Aleksander I utworzył oddział żandarmerii w Warszawie i w ośmiu innych miastach.
Organy bezpieczeństwa wewnętrznego w czasie powstania listopadowego i styczniowego
Powstanie listopadowe – rząd narodowy a w nim min wydział administracji i policji
Carskie organy policyjne na ziemiach zaboru rosyjskiego w latach 1831-1918
Bezpośredni nadzór nad działalnością formacji policyjnych spoczywał na namiestniku – od 1874 r. na generale gubernatorze:
W guberniach podlegał gubernatorowi.
W powiecie naczelnikowi powiatu.
Powstanie listopadowe i styczniowe nie wstrzymały rozwoju i funkcjonowania carskich służb policyjnych
W 1881 roku powstał oddział ochrony porządku i bezpieczeństwa państwowego zwany potocznie „ochraną”.
System bezpieczeństwa publicznego w Zaborze austriackim:
- W zaborze austriackim – dyrekcje policji oraz oddziały żandarmerii,
- Miasta podzielono na 5 dzielnic w każdej ustanowiono sędziów ziemskich zwanych landwójtami do których wchodziły obowiązki:
a) Nadzorowanie gospód,
b) Organizacja służy patrolowej,
c) Schwytanych przestępców przekazywali do dyrekcji policji.
- W miastach funkcjonowały prezydia policji.
System bezpieczeństwa publicznego w Zaborze pruskim:
- Utworzono resort spraw wewnętrznych m.in. ochrona porządku i bezpieczeństwa publicznego
- W 1808 roku wprowadzono obwody rejencyjne na czele z prezydenta któremu powierzano sprawy policyjne.
- Na czele powiatu stał landart – pełnił funkcje policyjne.
Zdjęcia: Wikipedia
Comments