Edukacja obronna w okresie międzywojennym w Polsce:
Edukacja obronna w systemie bezpieczeństwa państwa powinna mieć na celu m.in. kształtowanie pożądanego stanu świadomości obronnej nie tylko młodego pokolenia , lecz całego społeczeństwa. Celowe jest uświadomienie nam wszystkim że nadszedł czas by wreszcie zrozumieć wspólnotę celów i zadań realizowanych zarówno przez ogniwa militarne jak i pozamilitarne w zakresie edukacji obronnej nas wszystkich
Edukacja obronna – jako celowe działania towarzyszące ogółowi procesów kształtujących, wychowawczych i oświatowych mających na celu kształtowanie świadomości społecznej w aspekcie umiejętności i wiedzy związanych z właściwym zachowaniem się zarówno w syt zagrożeń militarnych jaki i pozostałych wyniku wypadków i klęsk każdego rodzaju.
Okres XX-lecia międzywojennego:
- Lansowano dwa modele wychowania obronnego:
Model narodowy – obowiązujący do połowy lat 20,
Model państwowy – propagowany i realizowany do wybuchu II wojny światowej
- Ogólne kierownictwo w zakresie edukacji obronnej sprawował premier w jego imieniu minister spr wojsk był odpowiedzialny za jego organizację oraz praktyczna realizację
- W działaniach partycypowali przedstawiciele:
MSW
Minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego
- Edukację młodego pokolenia w Polsce - to przedmioty z zakresu przysposobienia wojskowego realizowanego zarówno w organizacji pozamilitarnych, społecznych jak i szkołach
- Do organizacji zaliczyć trzeba przede wszystkim : związek strzelecki, związek harcerstwa polskiego, związek towarzystw gimnastycznych „sokół”, Ligę obrony powietrznej i gazowej, związek ochotniczych straży pożarnych
- Zakres przysposobienia wojskowego uzależniony był od wieku i płci szkolnych, ich ogólnego wykształcenia oraz stosunków do służby wojskowej. Zgodnie z tymi kryteriami wyodrębnione zostały następujące grupy przysposobienia wojskowego:
Młodzież szkolna z podziałem na młodzież szkół średnich i szkół niższych (zawodowych, rzemieślniczych),
Młodzież akademicka,
Żołnierze rezerwy,
Kobiety.
- Młodzież szkolna w hufcach szkolnych, opiekuna i byli nauczyciele wyznaczeni przez władze szkolne w porozumieniu z jednostkami wojskowymi
- Przysposobienie wojskowe dwustopniowe:
1 stopień – roczne szkolenie rekruckie,
2 stopień – dwuletnie szkolenie na szczeblu drużyny lub w określonej specjalności.
- W wyższych uczelniach obowiązkowym przysposobieniem wojskowym objęci byli studenci 2 pierwszych lat studiów
·- Szeregowi rezerwy w specjalnych oddziałach przysposobienia wojskowego z własnym programem pracy
· Przysposobienie wojskowe kobiet realizowano:
Młode dziewczęta w wieku do 18 lat w ramach hufców kobiet,
Kobiety o ograniczonym czasie – kilka godzin w tyg w stałych oddziałach pozaszkolnych.
- Treści kształcenia i wychowania – główne wychowanie obywatela – obrońca ojczyzny
- Edukacja dla bezpieczeństwa – jeden centralny organ ministerstwo spr wojsk z podległymi: wojskowym instytutem naukowo-oświatowym i podporządkowanymi im: centralnym komitetem koordynacyjnym oraz państwowym urzędem wychowania fizycznego przysposobienia wojskowego
- Programy oraz przyjęte formy i metody ich realizacji:
Przedmiot przysposobienie obronne stanowił autonomiczną część szkolnego programu kształcenia,
W programach problematyka ściśle fachowa. Nie przewidywano tematów ideowo-politycznych,
Szczególny nacisk położono na naukę praktycznego działania, przeznaczając na teorię od 20 do 50% czasu ,
Wyrabiano tężyznę fizyczną,
Program dla dziewcząt wprowadzono w 1938 r. tematyka sanitarno-obronna przydatna nie tylko w warunkach bojowych, lecz również w życiu codziennym.
- Funkcjonujący system edukacyjny działał w mocno osadzonych regulacjach prawnych.
Bezpieczeństwo Polski po 1945 roku:
Położenie geograficzne
- Przez nasz obszar w relacji zachód-wschód przebiegają 3 wielkie szlaki:
Nadmorski – z północnych Niemiec przez drogę margrabiów ku Królewcowi i republikom nadbałtyckim,
Centralny – z Brandenburgii przez bramę lubelską, poznań, warszawę, Białoruś i Rosji centralnej,
Południowy.
Uwarunkowania geograficzne bezpieczeństwa narodowego państwa
- Potencjał wojskowy ponad 8 mln mężczyzn w wieku 15-49.
Bezpieczeństwo w Polsce w latach 1944-1947:
- PKWN – objął w imieniu KRN władzę na wyzwolonych terenach,
- Poszczególne działy administracji nazwano resortami, którymi zarządzali kierownicy,
- Sprawy należące przede wszystkim do MSW zostały rozdzielone na 2 resorty:
Bezpieczeństwo publiczne,
Administracja publiczna,
- Resort bezpieczeństwa publicznego pokrył obszar całego kraju siecią jednostek policji politycznej w postaci wojewódzkich i powiatowych urzędów bezpieczeństwa publicznego, tworzących także placówki w gminach
- Resortowi podlegały także wojska wew przeznaczone do zwalczania partyzantki niepodległościowej
- Wraz z powołaniem organów władzy terenowej powołano do życia placówki milicji obywatelskiej (MO), która przejęła funkcje przedwojennej policji państwowej – zapewnienie porządku i walka z przestępczością kryminalną.
Uwarunkowania geopolityczne oraz militarne bezpieczeństwa Polski w latach 1919-1939
- Granica z Rosją – ZSRR – 1412 km
- Z Czechosłowacją – 984
- Z Niemcami na zachodzie i w Prusach wschodnich łącznie 1912 km
- Z Rumunią – 349
- Z Litwą i Łotwą – 616
- Granica morska 140 km (licząc półwysep Helski z obydwu stron)
Stan bezpieczeństwa Polski w 1921 był niski chociaż był oparty na 2 filarach:
Traktacie wersalskim,
Traktacie rzymskim.
Na położenie strategiczne państwa wpływ miały czynniki zewnętrzne i wewnętrzne.
1. Granice – zdecydowanej mierze otwarte , bez przeszkód naturalnych, trudne do obrony
2. Gospodarcze:
a. Kraj rolniczy,
b. Słabo rozwinięty przemysł,
c. Katastrofalna infrastruktura,
d. Zniszczenia wojenne,
e. Do 1920 nie posiadała jednolitej waluty,
f. Ogromne zadłużenie finansowe na potrzeby wojny polsko-bolszewickiej ok 260 mln dolarów,
g. Ubytek w wojnach ok 13 % ludności polskiej,
h. 9 mln Polaków było analfabetami.
Liczne mniejszości; w Polsce w 1921 zamieszkiwało 27,4 mln ludności – mniejszości stanowiły ok 1/3 liczebności mieszkańców Polski:
- 69% Polacy,
- 14,3% Ukraińcy,
- 7,8% Żydzi,
- Po 3,9% Białorusini Niemcy,
- 0,3% Litwini,
- 0,8% inne narodowości.
1 lipca 1920 Sejm podjął uchwałę o utworzeniu 19-os rady obrony państwa, powierzając jej przewodnictwo Józefowi Piłsudskiemu. Pozostałymi członkami byli:
- Marszałek sejmu,
- Premier - 3 członków rządu delegowanego przez premiera,
- 3 przedstawicieli wojska wyznaczonych przez naczelnego wodza ,
- 10 posłów.
Dekret z 7 listopada 1921 – powołano radę wojenną jako najwyższy organ kolegialny decydujący o strategii bezpieczeństwa państwa która wyłania ścisłą radę wojenną – kierującą bieżącymi przygotowaniami wojennymi w kraju
19 stycznia 1922 - Strategia Bezpieczeństwa Polski
Polityka bezpieczeństwa w latach 1919-1922
Stosunki z Czechosłowacją:
9 listopad 1918 – układ polsko-czeski - granice podziału Śląska Cieszyńskiego,
Styczeń 1919 – wojska czeskie zajęły większość Śląska Cieszyńskiego oraz spisz i Orawę,
Listopad 1921 układ polsko-czechosłowacki status quo granic nie ratyfikowano.
Stosunki z Litwą:
Styczeń 1919 siły polskie zajmują Wilno,
Lipiec 1920 Wilno zajmuje armia czerwona i przekazuje Litwie,
Wrzesień 1920 bunt Żeligowskiego zajęcie Wilna przez WP, Litwa zerwała stosunki dyplomatyczne z Polską.
- 25.IV.1920 układ Piłsudskiego z Petrulą (wspólna walka z Rosją Radziecką); tzw. umowa warszawska – przewidująca wspólna wojnę przeciwko bolszewikom, a następnie uznanie przez Polskę niepodległości.
Sytuacja międzynarodowa II Rzeczpospolitej po odzyskaniu niepodległości.
Sytuacja międzynarodowa po ukształtowaniu granic w 1922 była bardzo trudna.
Państwa z którymi polska miła złe stosunki:
- Niemcy – chciały odzyskać utracone na rzecz I RP ziemie
- ZSRR – chciał likwidacji II RP,
- Litwa – chciała odzyskać Wileńszczyznę,
- Czechosłowacja – zajęła Zaolzie, Spisz i Orawę. Czuliśmy się oszukani.
Sojusznicy:
- Łotwa – była wdzięczna za pomoc w wojnie z bolszewicką Rosją,
- Rumunia – szukała sojusznika obawiają się ZSRR. 1921 – układ sojuszniczy – wzajemna pomoc w przypadku wojny z Rosją Radziecką,
- Francja – była zainteresowana osłabieniem Niemiec. 1921 – układ sojuszniczy – wzajemna pomoc w przypadku wojny z Niemcami.
Policja w okresie międzywojennym:
W grudniu 1918 powstaje Milicja Ludowa a miesiąc później w styczniu 1919 Policja Komunalna
Jednostki terenowe dopasowana do partyjnej struktury organizacyjnej. Władzą zwierzchniową był Komendant Główny. Komendom Okręgowym podległy komendy powiatowe a najniższy posterunek Milicji Ludowej
- Komenda główna – 4 wydziały:
Służby czynnej ,
Rezerw,
Informacyjno-wywiadowcza,
Administracyjny.
Najważniejszy – wydział – zajmował się wywiadem politycznym oraz przekazywaniem informacji o bezpieczeństwie państwa rozbudowanego o 3 sekcji:
Walki z bandytyzmem,
Do Likwidacji zjawisk spekulacji,
Do Spraw politycznych.
- Policja komunalna – stworzona w oparciu o milicję miejską, realizującą polecenia władz państwowych i samorządowych.
Na czele – naczelna inspekcja policji komunalnej. Podst organami – powiatowe urzędy policyjne, którym podlegały komisariaty oraz posterunki miejskie i gminne.
Od samego początku – konflikty kompetencyjne. Wiosną 1919 likwidowane komendy okręgowe Milicji (coraz większe wpływy komunistów) zezwolono na przechodzenie funkcjonariuszy Milicji do policji Komunalnej. Milicja Ludowa i Policję Komunalna podporządkowana była Komendzie Głównej.
- 24 lipca 1919 roku Sejm powołał nową jednolitą formację policyjną – Policja Państwowa. Zgodnie ustawą – głównym zadaniem była ochrona bezpieczeństwa spokoju i porządku publicznego.
Był to organ władz państwowych i samorządowych. Dodatkowo urzędy prokuratorskie i sądy mogły wydawać bezpośrednie zlecenia Policji.
Organy Policji dostosowano do podziału sądowego kraju.
- Komendant główny – podporządkowany MSW. Na szczeblu wojewódzkim – Komendy Okręgowe; w powiatach – Komendy Powiatowe. Komisariaty w mieście ; posterunki – gminy lub części gmin.
Ustawa o Policji Państwowej obowiązywała do marca 1928 r kiedy została zastąpiona rozporządzeniem Prezydenta RP o Policji Państwowej pracowała tylko dla
Organy administracji ogólnej,
Władz sądowych i prokuratorskich.
Wpływ na policję nie miały organy administracji specjalnej oraz samorządowe.
Zgodnie z dekretem – nie była już państwowym organem służby bezpieczeństwa a została zorganizowana na wzór wojskowego korpusu przeznaczonym do utrzymania bezpieczeństwa spokoju, porządku publicznego.
Z względu na wykonywane zadania składała się z:
Policji ogólnej (mundurowej) wypełniającej główne funkcje prewencyjne,
Policji śledczej (kryminalnej działania w przypadku popełnienia przestępstwa,
Policji politycznej , której celem było przeciwdziałanie i walka ze strykturami i zjawiskami godzącymi w porządek konstytucyjny państwa (tylko do lipca 1926 następnie włączono do segmentu 2),
Wprowadzona zasadę apolityczności,
Zasada wyłączności – miała być jednym organem odpowiadającym za utrzymanie bezpieczeństwa i porządku pub na terenie całego kraju ( nie udało się ponieważ powołano formację do ochrony granic oraz żandarmerię).
- MSW posiadało jeden z największych budżetów po Ministerstwie Obrony Narodowej i Ministerstwie Edukacji,
Zasadnicze zadania Ministerstwa Spraw Wojskowych:
Sprawdzanie bezpieczeństwa i porządku publicznego,
Naturalizacji państwa i mniejszości narodowych,
W roku 1924 Ministerstwo Spraw Wojskowych posiadało departamenty:
Administracyjny – sprawowanie dotyczące władzy, urzędów i urzędników podległych ministerstwu, podziału terytorialnego państwa, poboru wojskowego, spisu ludności , mobilizacji,
Bezpieczeństwo publiczne i prasy – kwestie związane z bezpieczeństwem państwa , porządkiem publicznym, stowarzyszeniami, ochroną granic, cudzoziemcami, repatriacją, paszportami, prasą i widowiskiem,
Samorządu,
Zdrowia publicznego.
- Wydziały
Prezydialny,
Polityczny (zagadnienia narodowości)
- 18 grudnia 1918 ukazał się w dzienniku praw dekret tymczasowy w sprawie utworzenia Straży Granicznej.
- Straż Graniczną tworzono z odkomenderowanych oddziałów wojskowych,
- Miała współdziałać ze Strażą Skarbową , zabezpieczyć granice przed nielegalnym wywozem i wywozem artykułów żywnościowych, kontrolować wewnętrzny obrót kolejowy artykułów pierwszej potrzeby,
- Wiosną 1919 r Straż Graniczna przeszła pod wyłączną komendę Ministerstwo Spraw Wojskowych zmieniając nazwę na Wojskowa Straż Graniczna,
-W terenie Wojskowa Straż Graniczna podlegała dowództwom okręgów generalnych,
- Dowództwo przekształcono w Inspektorat Wojskowy Straży Granicznej wszystkich oddziałów granicznych.
Zadania:
Obserwacja i dozorowanie linii granicznej i pasa granicznego,
Odpieranie wszelkich zbrojnych napaści i zamachów na całości i nienaruszalność granic.
- 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych
Zadaniem było: wyłapanie ewentualnych dezerterów, niedopuszczeniu do rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych, dokonywanie kontroli ruchu ludności i towarów.
- W połowie 1921 roku zlikwidowano go i powołano do życia Kordon Graniczny Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego.
- Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej i wejściu Polski w tzw organizacje pokojową 23 maja 1922 r utworzono Straż Graniczną.
- Na czele formacji stanęła Komenda Główna Straży Granicznej podporządkowana Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.
- W terenie – wojewódzkie Komendy Straży Granicznej, w powiatach odcinki Straży Granicznej z komendami powiatowymi.
Ministerstwo Skarbu w drugiej połowie 1921 utworzyło Straż Celną
W ministerstwie powstał departament ceł a w terenie okręgowej dyrekcji ceł
W 1927 reorganizacja:
Naczelny Inspektor Straży Celnej,
5 inspektorów okręgowych,
Inspektoraty graniczne,
Komisariaty i placówki graniczne.
- 22 marca 1928 rozporządzeniem Prezydenta RP w miejskiej Straży Celnej powołano do życia Straż Graniczną zorganizowaną na wzór wojskowy.
- Na czele korpusu Straży Granicznej stanął dowódca mianowany przez Prezydenta RP.
- Komendzie Straży Granicznej podlegały bezpośrednio inspektoraty okręgowe, one dzieliły się na inspektoraty graniczne a te z kolei na komisariaty
Do jej zadań należało:
Niedopuszczenie do nielegalnego przekroczenia granicy oraz przeciwdziałanie nielegalnemu ruchowi osobowemu i towarowemu na wodach granicznych,
Zapobieganie naruszaniu granicy państwowej i strzeżenia nienaruszalności znaków i urządzeń granicznych,
Śledzenie naruszeń obowiązujących przepisów o granicy państwowej,
Dokonywanie kontroli paszportowej na punktach przejściowych.
W 1921 Minister Spraw Wojskowych. gen. K. Sosnowski określił zakres działań kontr-wywiadu i wywiadu. Jego rolę sprowadzono do wywiadu ofensywnego oraz zwalczania antypolskiej działalności innych państw.
W interesie wszystkich władz i organów państwowych leżało współdziałanie i udzielania w ramach obowiązujących przepisów poparcia wojskowym organom informacyjnym w ich działalności wywiadowczej.
W 1924 MSW zobowiązał podległe organy do udzielenia wszelkiej pomocy wojskowej służbie informacyjnej - obowiązywało to do końca II RP.
Pogorszenie sytuacji międzynarodowej II RP w latach 20-tych
Układ w Rapallo
Układ w Rapallo – umowa międzynarodowa zawarta 16 kwietnia 1922 pomiędzy Rzeszą Niemiecką a RFSRR we włoskim mieście Rapallo. Układ podpisali: Gieorgij Cziczerin, ówczesny komisarz spraw zagranicznych RFSRR i Walther Rathenau, minister spraw zagranicznych Niemiec.
- Skutki dla ZSRR - ZSRR zdobył dostęp do nowoczesnej niemieckiej technologii; wyjście z izolacji.
- Skutki dla Polski - sojusz między dwoma największymi wrogami państwa polskiego spowodowało wzrost zagrożenia II RP.
- Skutki dla Niemiec – mogli korzystać z radzieckich poligonów; wyjście z izolacji
- Postanowienia:
Nawiązanie stosunków dyplomatycznych,
Oba rządy zobowiązały się zrezygnować z żądań finansowych wobec siebie,
Tajne porozumienie wojskowe.
26 kwietnia 1923 POWSTAŁA SŁUŻBA INFORMACYJNA
Do której zadań należało:
- Śledzie wszelkich przejawów życia politycznego, społecznego , narodowego i zawodowego,
- Tropienie szpiegostwa politycznego i wojskowego w ścisłym kontakcie z organami wojskowymi.
Na szczeblu wojewódzkim oddziały informacyjne utworzone zostały w urzędach wojewódzkich
Urzędami administracyjnymi i instalacji były agentury.
Polityka bezpieczeństwa Polski w latach 1926-1935
- Ostatnia konferencja związana z próbą utworzenia związku bałtyckiego – 16-17 stycznia 1925.
W Helsinkach (Finlandia, Łotwa, Estonia i Polska) nie udało się podpisać układu politycznego
- Propozycja regionalna paktu tzw wschodniego (pakt wiślany ) w 1927 zgodnie z koncepcją Niemcy miały respektować status terytorialny w Europie Wschodniej a gwarantem miały być Francja, Wielka Brytania, Włochy. Krytyczne stanowisko Brytyjczyków.
· 1928 polska podpisuje Pakt Brianda-Kellogga,
· 1929 podpisanie Protokół Litwinowa,
· 1932 polsko-radziecki pakt o nieagresji (przedłużony w 1934 na 10 lat),
· 1934 polsko-niemiecka deklaracja o niestosowaniu przemocy,
· 1934 minister Józef Beck wymawia traktat mniejszościowy na forum Ligi Narodów.
Mogły trafić się drobne błędy za które serdecznie przepraszam, pisząc posta o różnych godzinach wzrok może płatać figle. Proszę zatem o wyrozumiałość. Czołem!
Комментарии